ΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΑΝΤΙΚΡΥ

Book Review
Δημήτρης Ντούρλιας
 
Το τελευταίο μυθιστόρημα του Θοδωρή Δεύτου αποτέλεσε για εμένα την πρώτη μου επαφή με το έργο του. Ο Θοδωρής Δεύτος είναι ένας καταξιωμένος, στα μάτια πολλών, συγγραφέας, με πλούσιο συγγραφικό έργο και πολλές πωλήσεις. "Το πέρασμα αντίκρυ" είναι και το ίδιο ένα πολύ χορταστικό και σημαντικό λογοτεχνικό έργο, που αν το κατέτασσα σε κάποια κατηγορία, αυτή θα ήταν του ιστορικού - πολιτικού μυθιστορήματος.

Το θέμα με το οποίο καταπιάνεται ο συγγραφέας είναι η ζωή των συμπατριωτών μας στα χωριά της Βόρειου Ηπείρου στα χρόνια της παντοδυναμίας του κομμουνιστή ηγέτη της Αλβανίας, Ενβέρ Χότζα. Κεντρική φιγούρα του βιβλίου είναι ο Οδυσσέας Ντάικος, ένας νεαρός ελληνικής καταγωγής από την Πολύτσανη του Βόρειου Πωγωνίου, ο οποίος ασφυκτιά κάτω από τις ασφυκτικές συνθήκες που έχουν δημιουργηθεί στην Αλβανία μετά το πέρας του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, τα πρώτα χρόνια της ανάληψης της εξουσίας από το Κομμουνιστικό Κόμμα Αλβανίας. Γιος εμπόρου, με ελεύθερο και ανεξάρτητο πνεύμα, δεν μπορεί να ανεχτεί την αρπαγή της περιουσίας της οικογένειας και των λοιπών συγχωριανών του από το Κόμμα, ούτε και τον φόβο και την τρομοκρατία των σωμάτων Ασφαλείας και της Μυστικής Αστυνομίας Sigurimi της χώρας. Αποφασίζει λοιπόν να δραπετεύσει, μαζί με τον ένα αδελφό του και την αγαπημένη του και τότε ξεκινά μία περιπέτεια που θα φέρει τα πάνω - κάτω στη ζωή όλων τους.
"Το πέρασμα αντίκρυ" είναι ένα σκληρό μυθιστόρημα, συναισθηματικά φορτισμένο και σε πολλά σημεία άκρως συγκινητικό και βαρύ. Περιγράφεται η καταπίεση που ένιωσαν σκληρά στο πετσί τους, οι Ελληνικής καταγωγής αλλά και οι αντικαθεστωτικοί Αλβανοί από το σκληρό και απάνθρωπο καθεστώς που επέβαλε ο Ενβέρ Χότζα στη χώρα. Η απομόνωση από τον έξω κόσμο, η έλλειψη αγαθών, η πείνα, οι λεηλασίες των περιουσιών, οι ψευδείς κατηγορίες, οι φυλακίσεις για ψύλλου πήδημα και ο εξευτελισμός της ανθρώπινης αξιοπρέπειας μέσω βασανιστηρίων και καταναγκαστικής εργασίας, είναι παρούσα σε όλη την έκταση του έργου και επικρίνεται σθεναρά από την συγγραφική πένα.
Όμως σε εκείνα τα σημεία κάπου αισθάνθηκα πως χάθηκε το μέτρο και αυτό γιατί στον αντίποδα όσων περιγράφονται, ο συγγραφέας εμφανίζει τους ήρωες τους υπέρ του δέοντος πατριώτες, με έντονο το εθνικό αίσθημα, που έως ένα βαθμό είναι κατανοητό, αλλά και που μπορεί να εκληφθεί και ως εθνικιστική έξαρση. Σε πολλά σημεία του βιβλίου εμφανίζονται συγκεκαλυμμένες κατηγορίες για την Ελλάδα, που δεν κατάφερε να κρατήσει τρεις φορές μέσα στον 20ο αιώνα, την Βόρειο Ήπειρο στον εθνικό κορμό, ενώ και οι πολιτικοί της και η διπλωματία της χώρας χαρακτηρίζονται ελλιπείς και το λιγότερο αδιάφοροι για τα όσα περνούσε η Ελληνική μειονότητα στην Αλβανία.
Προς τιμήν του όμως ο συγγραφέας, δεν αγιοποιεί το σύνολο της Ελληνικής μειονότητας, αλλά περιγράφει και περιπτώσεις μελών της ομογένειας που πέρασαν στις τάξεις του καθεστώτος και δημιούργησαν πολλά προβλήματα στους ομοεθνείς τους.
Η γλώσσα που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας είναι απλή, κατανοητή, με έντονα στοιχεία ντοπιολαλιάς και με τις κατάλληλες επεξηγήσεις λέξεων στο κάτω περιθώριο κάθε σελίδας, ώστε να μην αποσπάται ο αναγνώστης από το κείμενο. Δεν έχει ιδιαίτερη πλοκή, κυρίως είναι ένα γραμμικό έργο και όσα γεγονότα του παρελθόντος περιγράφονται, παρουσιάζονται ως αφηγήσεις των προσώπων του εμφανίζονται στο μυθιστόρημα, σε τρίτους. Το ψυχογράφημα των χαρακτήρων είναι επαρκές για να αντιληφθεί ο αναγνώστης σε όλο το μέγεθος τις καταστάσεις που βίωσαν, ενώ το ίδιο το κείμενο δεν έχει δυσκολία στην ανάγνωσή του, καθώς ρέει εύκολα και στρωτά. Εντούτοις υπάρχουν πολλές επαναλήψεις γεγονότων και καταστάσεων που θα μπορούσαν να παραληφθούν, ενώ σε πολλά σημεία ο συγγραφέας χρησιμοποιεί την τεχνική της προοικονομίας για να δώσει μία ιδέα στον αναγνώστη, τι τον περιμένει στη συνέχεια. Το βιβλίο είναι ογκώδες, αλλά όχι κουραστικό. Παρόλα αυτά θα μπορούσε να είναι και μικρότερο και πιο περιεκτικό χωρίς να πλατειάζει ή να επαναλαμβάνεται.
Φτάνοντας στην τελευταία σελίδα, ο αναγνώστης δεν μπορεί παρά να κάνει μία αναδρομή στα όσα διάβασε, να αναλογιστεί τα πάθη των ηρώων του, να συγκινηθεί για την μοίρα τους αλλά και να θαυμάσει την ψυχική και σωματική τους δύναμη! Η γενική αίσθηση που σου αφήνει είναι αναμφίβολα θετική και είναι βέβαιο πως θα συγκινήσει το σύνολο των αναγνωστών του. Είναι επίσης βέβαιο, πως κάποιους θα τους παρακινήσει προκειμένου να βρουν περισσότερες πληροφορίες για το καθεστώς που επικρατούσε στην Αλβανία και για τα όσα πέρασαν οι Βορειοηπειρώτες ομοεθνείς μας.