Ο ΥΠΟΓΕΙΟΣ ΣΙΔΗΡΟΔΡΟΜΟΣ

Οι Εκδόσεις Ψυχογιός έχουν την τιμητική τους στις τελευταίες αναρτήσεις μου, καθώς εκδόθηκαν πολλά και ιδιαίτερα σημαντικά έργα της Ελληνικής και Ξένης λογοτεχνίας από αυτές. Σήμερα θα ασχοληθώ με τον βραβευμένο συγγραφέα με βραβείο Pulitzer, Colson Whitehead και το μυθιστόρημα του, που του το εξασφάλισε με τίτλο "Ο υπόγειος σιδηρόδρομος".

Μεταφερόμαστε στις αρχές του 19ου αιώνα στις νότιες πολιτείες της Αμερικής, όπου το δουλεμπόριο συνεχίζει να ανθεί και οι βαμβακοφυτίες αποτελούν την αρχή και το τέλος της ζωής χιλιάδων "νέγρων" που αντιμετωπίζονται ως αναλώσιμα στοιχεία των ιδιοκτησιών. Ο υπόγειος σιδηρόδρομος δεν είναι άλλο παρά ένα δίκτυο μέσω του οποίου πολλοί δούλοι καταφέρνουν να μεταφερθούν ασφαλώς βορειότερα, σε πολιτείες που η δουλεία δεν υφίσταται ώστε να ζήσουν ελεύθεροι. Αποτελεί κωδική ονομασία του δικτύου και στο μυθιστόρημα μέσω αλληγορικής μεταφοράς αποκτά φυσική υπόσταση. 

Βασική ηρωίδα η Κόρα που είναι παιδί δούλας, της Μέιμπελ, που χρόνια πριν επιχείρησε να αποδράσει και ποτέ δεν μπόρεσε κανείς κυνηγός δούλων να την εντοπίσει. Η Κόρα υποκινούμενη από τον Σίζαρ θα πάρει την μεγάλη απόφαση να δραπετεύσει, αφενός για να αποκτήσει την πολυπόθητη ελευθερία της, αφετέρου για να μάθει την τύχη της μάνας της. Θα βρουν λοιπόν τρόπο να πάρουν τον υπόγειο σιδηρόδρομο και να ξεκινήσουν την περιπέτεια τους που θα έχει πολλές ανατροπές και εμπόδια.

Το μυθιστόρημα του Whitehead πέραν της ιστορικής του σημασίας, καθώς ασχολείται με το δίκτυο διάσωσης δούλων κατά τα σκοτεινά αυτά χρόνια της Αμερικάνικης Ιστορίας, θίγει και άλλα σημαντικά ζητήματα, τόσο κοινωνικά, όσο και πολιτικά. Γίνεται αναφορά στην ευγονική, στην προσπάθεια ελέγχου των γεννήσεων των Αφροαμερικανών από την Κυβέρνηση που τους εξαγόραζε με σκοπό να διεξάγει μελέτες πάνω τους, στα δικαιώματα των λευκών ιδιοκτητών πάνω στους μαύρους, αλλά και στις λίγες και φωτεινές εξαιρέσεις Αφροαμερικανών που διέπρεψαν σε επιστήμες και τέχνες, καταρρίπτοντας την κοινή πεποίθηση που ήθελε τους έγχρωμους να αποτελούν κατώτερα όντα. Ακόμα και η μετάφραση της Βίβλου κατά τέτοιο τρόπο ώστε τα θρησκευτικά κελεύσματα να μην αφορούν τους δούλους, δείχνει την αρρωστημένη κατεύθυνση που είχε πάρει η αμερικάνικη κοινωνία εκείνη την εποχή.

Η δομή του μυθιστορήματος είναι πολύ απλή, σχεδόν γραμμική με ελάχιστα πισωγυρίσματα στο χρόνο. Οι διάλογοι είναι λίγοι και δεν ξεχωρίζουν στο κείμενο. Σε πολλά σημεία το κείμενο είναι δυσνόητο και οι προτάσεις μικρές και αποσπασματικές. Η μετάφραση του Γιώργου Μπλάνα, αν και από πολλούς βιβλιοκριτικούς χαρακτηρίζεται ως αριστοτεχνική, εμένα μου φάνηκε ελλιπής και τραβηγμένη. Δεν είχα τη δυνατότητα να το αντιπαραβάλω με το πρωτότυπο κείμενο, αλλά συχνά ένιωθα πως η επιλογή των λέξεων κατά τη μεταφορά του στα Ελληνικά, ήταν ατυχής. Υπάρχουν προτάσεις που τις διάβαζα δύο και τρεις φορές και πραγματικά δεν έβγαζαν κανένα νόημα. Αυτό , δεν σας κρύβω πως με κούρασε και μοιραία επηρέασε και τη συνολική εικόνα. Το κείμενο δεν ρέει εύκολα, έχει όμως κρυμμένα νοήματα που αξίζει ο αναγνώστης να σταθεί παραπάνω. Η πλοκή του πολλές φορές μπερδεύει και χρειάζεται να προχωρήσει κανείς στο κείμενο για να μπορέσει να πιάσει ξανά το νήμα της υπόθεσης. Σίγουρα όμως αποτελεί κλασικό δείγμα Αμερικάνικης πολιτικής Λογοτεχνίας και οι λάτρεις του είδους θα το θέσουν ψηλά στις προτιμήσεις τους.