ΤΟ ΚΟΚΚΙΝΟ ΜΑΝΤΗΛΙ

"Χειρότερο, σκέφτηκε για χιλιοστή, για μυριοστή φορά, ήταν να φύγουν αυτοί που αγαπάς. Πάντα αυτό είναι το χειρότερο. Όλα τα άλλα τα αντέχει ο άνθρωπος. Και καμιά φορά μαθαίνει να αντέχει ακόμα και αυτό. Αν και θέλει χρόνο, πολύ χρόνο."

Υπάρχουν βιβλία που όταν γυρνάς την τελευταία τους σελίδα, νιώθεις πως έχεις βιώσει μία εμπειρία εξωπραγματική. Πως έχεις ταξιδέψει στον χρόνο και έχεις βυθιστεί στην ιστορία παρακολουθώντας μέσα από τις γραμμές τα τεκταινόμενα της εποχής και τους ανθρώπους που παίρνουν μέρος σε αυτήν. Ένα τέτοιο βιβλίο είναι το τελευταίο έργο του Κυριάκου Αθανασιάδη, "Το κόκκινο μαντίλι".

Ο Καλλίνικος ή απλά Καλός, είναι ένα παιδί που ζει με τον ανάπηρο πατέρα του, την μητριά του και τις τρεις αδελφές από την μητριά του, σε ένα χωριό λίγο πιο μακριά από την Κύμη της Εύβοιας. Είναι γεννημένος στην αυγή του 20ου αιώνα, το 1900, και εμείς τον συναντάμε μικρό αγόρι 7 ετών, να οδηγεί την μισότυφλη αγελάδα του, την Μαύρη, για να πάει να φορτώσει λιγνίτη από ένα παλιό μεταλλείο, ώστε να μπορέσουν να ζεσταθούν στο σπίτι. Είναι το παιδί για όλες τις δουλειές, παραμελημένο και κακομεταχειρισμένο, αλλά δεν παραπονιέται. Σάμπως έτσι δεν πρέπει να είναι η ζωή και των άλλων; Δίπλα του, εμφανίζεται η Ξωθιά, μία κοπέλα που είναι και δεν είναι άνθρωπος. Στα μάτια του είναι μία νεράιδα. Τι άλλο μπορεί να είναι άλλωστε αφού εμφανίζεται και εξαφανίζεται όποτε της καπνίσει; Όταν ο πατέρας του πεθαίνει, ο Καλός ζει ακόμα πιο έντονα την κακομεταχείριση της οικογένειας που μένει πίσω. Γρήγορα καταλαβαίνει πως δεν έχει θέση εκεί και ύστερα από έναν ξυλοδαρμό, παίρνει την αγελάδα του, την σκυλίτσα του και τραβάει για την πόλη. Για την Κώμη, όπως αναγράφεται σε όλο το μυθιστόρημα. Εκεί η μοίρα θα τον φέρει δίπλα σε ανθρώπους που θα του δώσουν νόημα και περιεχόμενο στη ζωή του. Αλλά και που θα τον οδηγήσουν μέσα στα τρίσβαθα της ιστορίας της Ελλάδας των δύο παγκοσμίων πολέμων, της Μικρασιατικής καταστροφής, αλλά και του Εμφυλίου.

"Το κόκκινο μαντίλι" είναι ένα μυθιστόρημα που λίγα μπορούν να συγκριθούν μαζί του. Ο Κυριάκος Αθανασιάδης, γνωστός για τον τρόπο γραφής του, χρησιμοποιεί το ιστορικό πλαίσιο της Ελλάδας από το 1907 έως το 1949, διανθίζοντας το με τόσο λυρισμό και συναίσθημα που καταφέρνει να αιχμαλωτίσει τον αναγνώστη στην εξιστόρηση της ζωής του Καλλίνικου. Η διήγηση γίνεται έτσι ώστε να νιώθει κανείς πως δεν διαβάζει κείμενο, αλλά ότι ακούει την εξιστόρηση από το στόμα μίας γιαγιάς ή ενός παππού. Οι έντεχνες επαναλήψεις, οι προτάσεις που έχουν διάρκεια και οι μεστές περιγραφές, ζωντανεύουν το κείμενο και του δίνουν ξεχωριστή πρωτοτυπία. Τα ιστορικά στοιχεία που αναφέρονται σε όλη την έκταση του έργου, είναι τόσα πολλά και ακριβή που δίκαια θα το κατέτασσε κανείς και στα ιστορικά μυθιστορήματα. Ειδικά το τμήμα εκείνο που αφορά την Μικρασιατική Εκστρατεία, την Ελληνική Διοίκηση της περιοχής της Σμύρνης και την μετέπειτα καταστροφή, περιέχει λεπτομέρειες που δύσκολα κανείς συναντά ακόμα και σε βιβλία που ειδικεύονται στο συγκεκριμένο θέμα. Πολύ θα ήθελα να ανατρέξω στις πηγές από όπου ο συγγραφέας αλίευσε αυτές τις πληροφορίες για να έχω μία πιο ολοκληρωμένη εικόνα.

Κάποιος που δεν γνωρίζει τον Κυριάκο Αθανασιάδη από τα πρωτύτερα έργα του, θα παραξενευτεί ξεκινώντας το διάβασμα του τελευταίου αυτού μυθιστορήματος του. Ενδεχομένως θα δυσκολευτεί κιόλας να πιάσει τον ειρμό της γραφής του και να μπει στο πνεύμα της διήγησης. Όταν όμως ξεπεράσει αυτό το στάδιο, είναι σχεδόν βέβαιο πως στο τέλος θα παραδεχτεί πως είναι ένα πανέξυπνα γραμμένο μυθιστόρημα. Είναι συγκινητικό, χωρίς να θέλει να γίνει τέτοιο. Είναι γλυκό και κάποιες φορές και αστείο, έτσι ώστε να πιάσει κανείς τον εαυτό του να χαμογελά. Είναι σκληρό, βαρύ και ασήκωτο σε κάποια σημεία, αλλά έτσι δεν είναι και η ζωή κάποιες φορές; Πόσο μάλλον που αυτό το βιβλίο έχει προκύψει από μία πραγματική εξιστόρηση και βασίζεται σε γεγονότα που έλαβαν χώρα εκείνη την εποχή στην Κύμη. Όλοι οι χαρακτήρες που θα περάσουν μπροστά από τα μάτια του αναγνώστη, έχουν πλήρη περιγραφή και σωστή θέση στην ιστορία. Η πλοκή του είναι άριστη, γιατί πολύ απλά είναι η πλοκή που η ίδια η ζωή δημιουργεί στους ανθρώπους, οπότε δεν χρειάστηκε τίποτα άλλο να προστεθεί ή να αφαιρεθεί, παρά μόνο να διανθιστεί με την παρουσία της Ξωθιάς, που τελικά, μπορεί και αυτή να υπήρχε στην πραγματικότητα στη ζωή του Καλλίνικου... Ποιος αλήθεια ξέρει;

"Το κόκκινο μαντίλι" θα έχει και συνέχεια. Το αδερφάκι του ετοιμάζεται αυτό τον καιρό και θα αφορά τη ζωή της Άδας, της Νεράιδας, όπως βαφτίστηκε, της τελευταίας κόρης του Καλλίνικου και της Λέλας, προτελευταία όμως στη σειρά των παιδιών που θα αποκτήσει αυτό το ζευγάρι. Δεν σας κρύβω πως περιμένω με ξεχωριστό ενδιαφέρον τη συνέχεια της ιστορίας. Μέχρι τότε όμως, δεν θα παραλείψω να ξαναπιάσω "Το κόκκινο μαντίλι" για να ξανανιώσω όλα αυτά που ένιωσα -και ίσως ακόμα περισσότερα- κατά την πρώτη ανάγνωση του.